سلامت دهان و دندان، یکی از ارکان اصلی سلامت عمومی است. اما متأسفانه، بیماری هایی مانند سرطان دهان میتوانند به طور جدی این سلامت را تهدید کنند. این بیماری که اغلب در مراحل اولیه بدون علامت است، میتواند عواقب جبران ناپذیری به همراه داشته باشد.
در این مقاله جامع از کلینیک دندانپزشکی دکتر سحر زراعتکار و دکتر وحید هرندی در یزد، قصد داریم به بررسی جامع سرطان دهان، از علائم اولیه تا روش های پیشگیری و درمان، بپردازیم. با ما همراه باشید تا اطلاعات کاملی در این زمینه کسب کنید.
سرطان دهان چیست و چگونه رخ میدهد؟
سرطان دهان به انگلیسی (Oral cancer) زمانی رخ میدهد که سلول های دهان به صورت غیر طبیعی رشد کرده و تکثیر می شوند. این رشد غیر طبیعی میتواند در هر قسمت از دهان، از جمله لب ها، لثه ها، زبان، کف دهان، سقف دهان و داخل گونه ها رخ دهد. عوامل زیادی در ایجاد این سرطان نقش دارند که در ادامه به برخی از مهم ترین آنها اشاره خواهیم کرد.
سرطان دهان چه علائمی دارد؟
در مراحل اولیه، سرطان دهان ممکن است هیچ علامت آشکاری نداشته باشد. اما با پیشرفت بیماری، علائم زیر ممکن است ظاهر شوند که نباید آنها را نادیده بگیرید:
- زخم های دهانی مزمن: زخم هایی که به درمان های معمول پاسخ نمیدهند و برای مدت طولانی بهبود نمی یابند.
- لکه های سفید یا قرمز: لکه هایی با رنگ سفید یا قرمز که در دهان ظاهر می شوند و ممکن است با گذشت زمان بزرگ‌تر شوند.
- توده یا برآمدگی: احساس توده یا برآمدگی در هر قسمت از دهان میتواند نشانه ای از سرطان باشد.
- درد در دهان یا گوش: درد در دهان یا گوش، به خصوص اگر بدون دلیل مشخص باشد، میتواند یکی از علائم اولیه باشد.
- مشکل در جویدن یا بلع: مشکل در جویدن یا بلع غذا میتواند نشان دهنده وجود تومور در دهان باشد.
- خونریزی دهان: خونریزی دهان بدون دلیل مشخص، به ویژه هنگام مسواک زدن یا نخ دندان کشیدن، میتواند نگران کننده باشد.
- بی حسی یا گزگز: بی حسی یا گزگز در قسمت هایی از دهان، ممکن است از علائم سرطان دهان باشد.
- تغییرات در صدا: تغییرات در صدا و مشکل در صحبت کردن، میتواند نشانه ای از گسترش سرطان به حنجره باشد.
- دندان های لق: دندان هایی که بدون دلیل مشخصی لق هستند، میتوانند یکی از علائم این سرطان باشند.
- تورم غدد لنفاوی گردن: تورم غدد لنفاوی گردن، میتواند نشان دهنده گسترش سرطان به غدد لنفاوی باشد.
چه عواملی خطر ابتلا به سرطان دهان را افزایش می دهند؟
عوامل متعددی وجود دارند که می توانند در بروز این نوع سرطان نقش داشته باشند. رایج ترین عوامل آن عبارتند از:
- سیگار و دخانیات: مصرف سیگار و سایر محصولات دخانی، یکی از مهمترین عوامل خطر ابتلا به سرطان دهان است.
- مصرف بیش از حد الکل: مصرف زیاد الکل، به ویژه در ترکیب با سیگار، خطر ابتلا به این سرطان را به شدت افزایش میدهد.
- ویروس پاپیلومای انسانی (HPV): برخی از انواع ویروس HPV با این سرطان مرتبط هستند.
- سن: خطر ابتلا به سرطان دهان با افزایش سن افزایش می یابد.
- سیستم ایمنی ضعیف: افرادی که سیستم ایمنی ضعیفی دارند، بیشتر در معرض خطر این بیماری هستند.
- تغذیه نامناسب: کمبود برخی ویتامین ها و مواد معدنی، میتواند خطر ابتلا را افزایش دهد.
- سابقه خانوادگی: داشتن سابقه خانوادگی این سرطان، میتواند خطر ابتلا به این مشکل را افزایش دهد.
چگونه سرطان دهان تشخیص داده می شود؟
برای تشخیص سرطان دهان، دندانپزشک ابتدا یک معاینه کامل از دهان و گلو انجام میدهد. در صورت مشاهده هرگونه مورد مشکوک، ممکن است آزمایش های دیگری انجام شود. این آزمایش ها شامل:
- بیوپسی (برداشت نمونه از بافت مشکوک برای بررسی زیر میکروسکوپ)
- سی تی اسکن
- ام آر آی
- پت اسکن
راه های درمان سرطان دهان چیست؟
درمان سرطان دهان بسته به نوع، مرحله و گستردگی بیماری، متفاوت است. برخی از روش های درمان این نوع سرطان عبارتند از:
جراحی
- برداشت تومور: شایعترین روش درمان، برداشتن تومور و بافت های اطراف آن است.
- جراحی ترمیمی: پس از جراحی، ممکن است به جراحی ترمیمی برای بازگرداندن عملکرد و ظاهر دهان نیاز باشد.
- جراحی میکروگراف: در این روش، حین جراحی، نمونه های بسیار کوچکی از بافت برداشته شده و بلافاصله زیر میکروسکوپ بررسی می شوند تا از برداشته شدن تمام سلول های سرطانی مطمئن شوند.
پرتودرمانی
- پرتودرمانی خارجی: در این روش، اشعه ای با دوز بالا به تومور تابیده می شود تا سلول های سرطانی را از بین ببرد.
- پرتودرمانی داخلی: در این روش، منبع رادیواکتیو به طور مستقیم در نزدیکی تومور قرار میگیرد.
شیمی درمانی
- استفاده از داروهای شیمیایی برای کشتن سلول های سرطانی در سراسر بدن.
- این داروها ممکن است به صورت خوراکی، تزریقی یا به صورت موضعی (مستقیماً در دهان) استفاده شود.
درمان هدفمند
- استفاده از داروهایی که به طور خاص به سلول های سرطانی حمله کرده و آنها را از بین می برند.
- این داروها عوارض جانبی کمتری نسبت به شیمی درمانی دارند.
ایمن درمانی
- تقویت سیستم ایمنی بدن برای مبارزه با سلول های سرطانی.
- این روش درمانی در سال های اخیر پیشرفت های چشمگیری داشته است.
کلینیک دندانپزشکی دکتر سحر زراعتکار و دکتر وحید هرندی در یزد، با بهره‌گیری از جدیدترین تجهیزات و دانش روز دنیا، آماده ارائه خدمات دندانپزشکی به شما عزیزان است. برای مشاوره و نوبت گیری میتوانید به کلینیک ما مراجعه کنید.
آیا درمان سرطان دهان عوارض دارد؟
هر یک از روش های درمان سرطان دهان ممکن است عوارضی به همراه داشته باشد. برخی از عوارض جانبی شایع عبارتند از:
- خستگی: احساس خستگی و بیحالی
- کاهش وزن: کاهش اشتها و وزن
- تهوع و استفراغ: به ویژه در شیمی درمانی
- التهاب دهان: خشکی دهان، زخم دهان، تغییر در حس چشایی
- مشکلات بلع: مشکل در بلع غذا و نوشیدنی
- آسیب به دندان ها: پوسیدگی دندان و مشکلات لثه
- تغییرات در پوست: قرمزی، تورم و خشک شدن پوست
- مشکلات گوارشی: اسهال یا یبوست
- تغییرات در صدا: گرفتگی صدا یا تغییر در کیفیت صدا
مراقبت های بعد از درمان سرطان دهان کدامند؟
پس از پایان درمان، بیمار باید تحت نظر پزشک بوده و معاینات منظم انجام دهد. مراقبت های بعد از درمان شامل موارد زیر است:
- کنترل عوارض جانبی: مدیریت عوارض جانبی درمان با استفاده از داروها و سایر روش ها.
- پیگیری های منظم: انجام معاینات منظم برای تشخیص زودهنگام عود سرطان.
- تغذیه مناسب: مصرف غذاهای نرم و پرکالری برای بهبود روند بهبودی.
- بهداشت دهان و دندان: مراقبت از دهان و دندان برای جلوگیری از عفونت.
چگونه میتوان از سرطان دهان پیشگیری کرد؟
راهکارهایی برای پیشگیری از سرطان دهان وجود دارند که ممکن است مؤثر باشند. این راهکارها عبارتند از:
- ترک سیگار و دخانیات: ترک سیگار یکی از مهمترین راه های پیشگیری از این سرطان است.
- محدود کردن مصرف الکل: کاهش مصرف الکل میتواند خطر ابتلا را کاهش دهد.
- تغذیه سالم: مصرف میوه ها، سبزیجات و غلات کامل، به تقویت سیستم ایمنی کمک میکند.
- مراجعه منظم به دندانپزشک: معاینات منظم دندانپزشکی، به تشخیص زودهنگام این بیماری کمک میکند.
- واکسیناسیون HPV: واکسیناسیون علیه ویروس HPV میتواند خطر ابتلا به برخی انواع سرطان دهان را کاهش دهد.
تشخیص زودهنگام سرطان دهان چه اهمیتی دارد؟
تشخیص زودهنگام سرطان دهان، شانس موفقیت درمان را به طور قابل توجهی افزایش میدهد. بنابراین، توصیه می شود به هرگونه تغییر غیر طبیعی در دهان خود توجه کرده و در اسرع وقت به دندانپزشک مراجعه کنید.
سرطان دهان، بیماری جدی اما قابل پیشگیری و درمان است. با آگاهی از علائم، عوامل خطر و روش های پیشگیری، میتوانیم در جهت حفظ سلامت دهان و دندان خود گام برداریم.
برای کسب اطلاعات بیشتر، میتوانید به وبسایت کلینیک دندانپزشکی دکتر سحر زراعتکار و دکتر وحید هرندی در یزد، مراجعه کنید.
سوالات پرتکرار علائم سرطان دهان
آیا سرطان دهان مسری است؟
این سرطان به خودی خود مسری نیست و از فردی به فرد دیگر منتقل نمی‌شود. اما برخی عوامل عفونی مانند ویروس پاپیلومای انسانی (HPV) که میتواند باعث ایجاد سرطان دهان شود، مسری هستند و از طریق تماس جنسی منتقل می شوند. بنابراین، پیشگیری از عفونت HPV از طریق واکسیناسیون و رعایت اصول بهداشتی میتواند خطر ابتلا را کاهش دهد.
تفاوت بین سرطان دهان و زخم های دهانی عادی چیست؟
زخم های دهانی عادی معمولاً طی یک یا دو هفته خود به خود بهبود می‌یابند و با درد همراه هستند. اما زخم های ناشی از سرطان دهان ممکن است بدون درد باشند و برای مدت طولانی (بیش از دو هفته) باقی بمانند. همچنین، این زخم ها ممکن است با لکه های سفید یا قرمز همراه باشند. اگر زخم دهانی برای مدت طولانی باقی ماند یا تغییرات غیرطبیعی دیگری مشاهده شد، حتماً باید به پزشک مراجعه کنید.
آیا سرطان دهان میتواند منجر به مشکلات گفتاری شود؟
بله، این سرطان و درمان های مرتبط با آن می توانند باعث مشکلات گفتاری شوند. این مشکلات ممکن است به دلیل جراحی برای برداشتن بخشی از دهان یا گلو، یا به دلیل تأثیرات جانبی پرتودرمانی بر بافت های دهانی و عضلات ایجاد شود. گفتاردرمانی میتواند به بیماران کمک کند تا مهارت های گفتاری خود را بهبود بخشند و با مشکلات گفتاری ناشی از سرطان دهان مقابله کنند.
آیا بازگشت سرطان دهان پس از درمان ممکن است؟
بله، امکان بازگشت این سرطان پس از درمان وجود دارد، به خصوص اگر سرطان در مراحل پیشرفته تشخیص داده شده باشد. برای کاهش خطر بازگشت، پیگیری های منظم پس از درمان بسیار مهم است.