گرافی دندان که به آن رادیوگرافی دندان نیز گفته می شود، نوعی تصویربرداری با اشعه ایکس است که برای بررسی سلامت دهان و دندان و تشخیص مشکلات و بیماری های دندانی و فکی به کار می رود. در این روش، از دوز پایینی از اشعه ایکس برای ایجاد تصاویر دقیق از دندان ها، لثه ها، فک و استخوان های صورت استفاده می شود. این تصاویر به دندانپزشک کمک می‌کنند تا ساختار داخلی دهان و دندان را به طور کامل مشاهده کند و مشکلاتی که با چشم قابل مشاهده نیستند را تشخیص دهد.
در ادامه این مقاله از کلینیک دندانپزشکی دکتر سحر زراعتکار و دکتر وحید هرندی در یزد، به توضیح و بررسی کامل این موضوع می پردازیم.
انواع گرافی دندان کدامند؟
رادیوگرافی دندان انواع مختلفی دارد که هر کدام کاربرد خاص و مختلفی دارد. برخی از رایج ترین انواع گرافی دندان عبارتند از:
- گرافی بایت وینگ: این نوع گرافی برای بررسی پوسیدگی بین دندانی و همچنین بررسی وضعیت تاج و ریشه دندان ها استفاده می‌شود.
- گرافی پری اپیکال: این نوع گرافی برای بررسی دقیق تر ریشه دندان، تاج دندان و استخوان اطراف دندان به کار می‌رود. از این نوع گرافی برای تشخیص آبسه دندان، عفونت ریشه و شکستگی دندان نیز استفاده می‌شود.
- گرافی پانوراما: این نوع گرافی، تصویری وسیع از کل دهان، دندان ها و فک را به صورت یک جا ارائه می‌دهد. از گرافی پانوراما برای بررسی وضعیت کلی دهان و دندان، ناهنجاری های دندانی و فکی، و قبل از انجام ارتودنسی یا جراحی دندان عقل استفاده می‌شود.
- گرافی سفالومتریک: همچنین این نوع برای بررسی دقیق تر ساختارهای اسکلتی سر و صورت، به خصوص در مواردی که نیاز به ارتودنسی یا جراحی فک و صورت باشد، استفاده می‌شود.
کاربردهای گرافی دندان چیست؟
این روش کاربردهای مختلفی در دندانپزشکی دارد. از جمله مهم ترین کاربردهای آن می توان به موارد زیر اشاره کرد:
- تشخیص پوسیدگی دندان: این روش عکس برداری دندان می‌تواند پوسیدگی های دندانی را که با چشم قابل مشاهده نیستند، به خصوص پوسیدگی های بین دندانی، را نشان دهد.
- تشخیص عفونت: این گرافی می تواند عفونت های ریشه دندان، آبسه دندان و سایر عفونت های دهان و دندان را تشخیص دهد.
- بررسی وضعیت دندان‌های عقل: این روش عکس برداری دندان برای بررسی وضعیت دندان های عقل و impacted teeth استفاده می‌شود.
- تشخیص ناهنجاری های دندانی و فکی: این گرافی می‌تواند ناهنجاری های دندانی و فکی مانند crowding، open bite، underbite، overbite و impacted teeth را نشان دهد.
- برنامه ریزی برای درمان: این نوع عکس برداری دندان به دندانپزشک کمک می‌کند تا با در نظر گرفتن تصاویر دقیق از دهان و دندان، بهترین برنامه درمانی را برای بیمار خود طراحی کند.
- کنترل درمان: از گرافی دندان می توان برای بررسی روند درمان و اطمینان از اینکه درمان به درستی انجام می‌شود، استفاده کرد.
مزایای گرافی دندان چیست؟
گرافی دندان مزایای بسیاری دارد که از جمله آنها می توان به موارد زیر اشاره کرد:
- دقت بالا: تصاویری دقیق و واضح از دهان و دندان ارائه می‌دهد که به دندانپزشک کمک می‌کند تا مشکلات و بیماری‌های دندانی را به طور دقیق تشخیص دهد.
- غیرتهاجمی: همچنین این روش یک روش غیرتهاجمی است که نیازی به ایجاد برش یا بخیه ندارد.
- سریع و آسان: انجام این نوع عکس برداری دندان معمولاً سریع و آسان است و چند دقیقه طول می کشد.
- امن: میزان اشعه ایکس مورد استفاده در این گرافی بسیار کم است و خطری برای سلامتی بیمار ندارد.
آیا گرافی دندان عوارض دارد؟
میزان اشعه ایکس مورد استفاده در این روش بسیار کم است و به طور کلی خطری برای سلامتی افراد ندارد. با این حال، در برخی موارد، ممکن است عوارضی مانند موارد زیر را به دنبال داشته باشد:
- افزایش خطر ابتلا به سرطان: قرار گرفتن در معرض دوزهای بالای اشعه ایکس می‌تواند خطر ابتلا به سرطان را افزایش دهد.
- تحریک بافت‌های دهان و دندان: اشعه ایکس می‌تواند باعث تحریک بافت های دهان و دندان، به خصوص در کودکان و زنان باردار شود.
- حساسیت به پرتو: برخی افراد ممکن است به اشعه ایکس حساسیت داشته باشند و در معرض عوارضی مانند تهوع، استفراغ و سرگیجه قرار بگیرند.
راهکار های کاهش عوارض گرافی دندان
- استفاده از محافظ های سربی: در هنگام انجام این روش، از محافظ های سربی برای محافظت از سایر قسمت های بدن در برابر اشعه ایکس استفاده می‌شود.
- کاهش تعداد دفعات گرافی: تنها در صورت ضرورت و با تجویز دندانپزشک، باید گرافی دندان انجام شود.
- استفاده از روش های جایگزین: در برخی موارد، می توان از روش های جایگزین رادیوگرافی دندان مانند OPG دیجیتال یا CBCT استفاده کرد که میزان اشعه ایکس کمتری دارند.
چه زمانی برای انجام گرافی دندان مناسب است؟
فواصل زمانی مناسب برای انجام این نوع عکس برداری دندان به سن، سلامتی دهان و دندان و سابقه بیماری های دندانی فرد بستگی دارد. به طور کلی، افراد سالم که سابقه بیماری های دندانی جدی ندارند، می‌توانند هر ۱ تا ۲ سال یکبار برای انجام آن مراجعه کنند. اما در برخی موارد، ممکن است لازم باشد که گرافی دندان با فواصل کوتاه تری انجام شود.
برخی از این موارد عبارتند از:
- کودکان: کودکان به دلیل رشد سریع دندان ها و فک، ممکن است به گرافی دندان با فواصل کوتاه تری نیاز داشته باشند.
- زنان باردار: زنان باردار به دلیل تغییرات هورمونی در دوران بارداری، بیشتر در معرض ابتلا به بیماری های لثه قرار دارند و ممکن است به این نوع عکس برداری دندان با فواصل کوتاه تری نیاز داشته باشند.
- بیماران مبتلا به بیماری های مزمن: بیمارانی که به بیماری های مزمن مانند دیابت یا پوکی استخوان مبتلا هستند، بیشتر در معرض ابتلا به مشکلات دندانی قرار دارند و ممکن است به این نوع عکس برداری دندان با فواصل کوتاه تری نیاز داشته باشند.
- افرادی که سابقه بیماری های دندانی جدی دارند: افرادی که سابقه بیماری های دندانی جدی مانند آبسه دندان یا عفونت ریشه دندان دارند، باید برای انجام این روش و بررسی وضعیت دهان و دندان خود به پزشک مراجعه کنند.
نکات مهم درمورد گرافی دندان
- انجام این نوع عکس برداری دندان معمولاً بدون درد است.
- برای انجام آن، لازم نیست که لباس های خود را دربیاورید.
- در طول انجام آن، باید تا حد امکان بی حرکت بمانید تا تصاویر واضحی گرفته شود.
- اگر باردار هستید یا به شیرخوار خود شیر می‌دهید، حتماً به دندانپزشک خود اطلاع دهید.
- اگر به هرگونه بیماری یا آلرژی مبتلا هستید، حتماً به دندانپزشک خود اطلاع دهید.
سوالات مطرح گرافی دندان و کاربردهای آن
تفاوت گرافی دندان با رادیوگرافی معمولی چیست؟
گرافی دندان که به رادیوگرافی دهان و دندان یا OPG نیز معروف است، نوع خاصی از تصویربرداری با اشعه ایکس است که برای بررسی ساختارهای دهان و دندان از جمله دندان ها، لثه ها، فک و سینوس ها استفاده می شود.
رادیوگرافی معمولی که به X-ray نیز معروف است، برای تصویربرداری از قسمت های مختلف بدن مانند قفسه سینه، شکم و استخوان ها استفاده می شود. تفاوت های کلیدی بین این دو روش عکس برداری دندان عبارتند از:
- نوع اشعه: این روش از اشعه ایکس مخروطی استفاده می کند، در حالی که رادیوگرافی معمولی از اشعه ایکس مسطح استفاده می کند.
- میدان دید: گرافی نمای پانوراما از کل دهان و دندان ها را ارائه می دهد، در حالی که رادیوگرافی معمولی معمولاً فقط یک ناحیه کوچک را تصویربرداری می کند.
- کاربرد: گرافی به طور خاص برای بررسی مشکلات دهان و دندان طراحی شده است، در حالی که رادیوگرافی معمولی می تواند برای تشخیص طیف گسترده ای از بیماری ها استفاده شود.
- دوز اشعه: گرافی معمولاً دوز اشعه کمتری نسبت به رادیوگرافی معمولی دارد.
آیا گرافی دندان برای کودکان هم مناسب است؟
بله، گرافی دندان برای کودکان نیز مناسب است. در واقع، انجمن دندانپزشکان آمریکا (ADA) توصیه می کند که کودکان از سن ۱ سالگی معاینات دندانپزشکی منظم، شامل این روش، داشته باشند. با این حال، برای کاهش دوز اشعه به کودکان، از روش های کم تابشی مانند رادیوگرافی دیجیتال یا رادیوگرافی بایت وینگ استفاده می شود. همچنین، برای کودکان مضطرب یا بی قرار ممکن است از داروهای آرامبخش یا تکنیک های آرامش بخش استفاده شود.
آیا اشعه های گرافی دندان مضر هستند؟
میزان اشعه مورد استفاده در گرافی بسیار کم است و خطر ابتلا به سرطان را به طور قابل توجهی افزایش نمی دهد. با این حال، زنان باردار باید قبل از انجام این نوع عکس برداری دندان به دندانپزشک خود اطلاع دهند تا اقدامات احتیاطی لازم را انجام دهد.
گرافی دندان چقدر دقیق است و چه مواردی را می‌تواند نشان دهد؟
گرافی دندان یک روش تصویربرداری بسیار دقیق است که می تواند طیف گسترده ای از مشکلات دهان و دندان را نشان دهد، از جمله:
- پوسیدگی دندان: این نوع عکس برداری دندان می تواند پوسیدگی دندان را در سطوح بین دندانی که با معاینه بصری قابل مشاهده نیست، نشان دهد.
- عفونت ریشه: گرافی می تواند عفونت ریشه (آبسه) را که در زیر دندان قرار دارد، نشان دهد.
- مرگ عصب: این نوع عکس برداری دندان می تواند مرگ عصب دندان را نشان دهد.
- مشکلات لثه: این گرافی می تواند مشکلات لثه مانند بیماری پریودنتال را نشان دهد.
- ناهنجاری های دندانی: این نوع عکس برداری دندان می تواند ناهنجاری های دندانی مانند دندان های نهفته، دندان های اضافی و دندان های کج را نشان دهد.
- شکستگی فک: این نوع عکس برداری دندان می تواند شکستگی فک را نشان دهد.
- تومورها و کیست ها: این نوع عکس برداری دندان می تواند تومورها و کیست ها را در استخوان فک نشان دهد.
گرافی دندان ابزاری ضروری برای تشخیص و درمان مشکلات دندانی است. با رعایت نکات ایمنی و انجام این نوع عکس برداری دندان فقط در صورت ضرورت، می‌توان تا حد زیادی از عوارض آن را کاهش داد. اگر در مورد عوارض این نوع عکس برداری دندان نگران هستید، می توانید با مراجعه به کلینیک دندان پزشکی دکتر سحر زراعتکار و دکتر وحید هرندی در یزد، با پزشکان ما مشورت کنید.