فضانگهدارنده دندان یکی از مهم‌ترین ابزارهای پیشگیری در دندانپزشکی کودکان است که نقش حیاتی در حفظ نظم و سلامت دندان‌های دائمی ایفا می‌کند. بسیاری از والدین تصور می‌کنند که افتادن یا کشیدن زودهنگام دندان های شیری مشکلی ایجاد نمی‌کند، زیرا به هر حال دندان های دائمی جایگزین آنها خواهند شد. اما واقعیت این است که از دست رفتن زودهنگام دندان‌های شیری می‌تواند مشکلات متعددی برای رشد فک، ترتیب دندان‌های دائمی و حتی عملکرد کلی دهان و دندان کودک ایجاد کند. در چنین شرایطی، استفاده از فضانگهدارنده دندان برای کودکان یک راه حل مؤثر برای پیشگیری از مشکلات آینده و اطمینان از رشد صحیح دندان های دائمی است.
دندان‌های شیری نه‌تنها برای جویدن غذا و صحبت کردن نقش دارند، بلکه در هدایت صحیح دندان های دائمی نیز مؤثرند. زمانی که یک دندان شیری زودتر از موعد کشیده می‌شود، فضای آن در قوس دندانی ممکن است توسط سایر دندان‌ها اشغال شود و مسیر رشد دندان دائمی را مسدود کند. این مسئله باعث می‌شود که دندان های دائمی در جای نامناسب رشد کرده و نیاز به درمان های پیچیده ارتودنسی در آینده افزایش یابد. فضانگهدارنده دندان برای کودکان دقیقاً برای جلوگیری از این مشکل طراحی شده است.
در این مقاله از کلینیک دندانپزشکی دکتر سحر زراعتکار و دکتر وحید هرندی در یزد، به بررسی کامل نقش و اهمیت فضانگهدارنده، انواع آن، مزایا، عوارض عدم استفاده و نکات مراقبتی آن می‌پردازیم. اگر شما هم نگران سلامت دندان های کودک خود هستید و می‌خواهید بدانید که آیا پس از کشیدن دندان شیری باید از فضانگهدارنده استفاده کنید یا خیر، تا پایان این مطلب همراه ما باشید.
فضانگهدارنده دندان چیست و چه کاربردی دارد؟
فضانگهدارنده دندان یک وسیله دندانپزشکی سفارشی است که توسط دندانپزشک کودکان برای حفظ فضای خالی ناشی از کشیدن زودرس دندان شیری ساخته می‌شود. این وسیله به دندان های مجاور متصل شده و از حرکت آنها به سمت فضای خالی جلوگیری می‌کند. به این ترتیب، فضای لازم برای رویش صحیح دندان دائمی زیرین حفظ می‌شود.
استفاده از فضا نگهدارنده دندان برای کودکان چه مزایایی دارد؟
استفاده از فضا نگهدارنده دندان پس از کشیدن زودرس دندان شیری، فواید متعددی برای سلامت دهان و دندان کودکان به همراه دارد که در ادامه به مهم‌ترین آنها اشاره می‌کنیم:
حفظ فضای مورد نیاز برای رویش دندان دائمی
اصلی‌ترین و مهم‌ترین مزیت استفاده از فضا نگهدارنده دندان، حفظ فضای دقیق و کافی برای رویش صحیح دندان دائمی زیرین است. بدون وجود فضا نگهدارنده، دندان‌های مجاور به سمت فضای خالی حرکت کرده و باعث تنگی فضا و در نتیجه رویش نامرتب یا نهفته دندان دائمی می‌شوند.
پیشگیری از نامرتبی و بهم ریختگی دندان‌های دائمی
با حفظ فضای مناسب، فضا نگهدارنده دندان از حرکت ناخواسته دندان های مجاور جلوگیری می‌کند. این امر به نوبه خود، احتمال بروز نامرتبی، ازدحام و بهم ریختگی دندان های دائمی را به طور چشمگیری کاهش می‌دهد و لبخندی زیباتر را برای کودک به ارمغان می‌آورد.
جلوگیری از مشکلات مربوط به بایت (قرارگیری نامناسب دندان‌ها روی هم)
حرکت دندان‌ها به سمت فضای خالی ناشی از کشیدن دندان شیری می‌تواند منجر به مشکلات در نحوه قرارگیری دندان‌های فک بالا و پایین روی هم (بایت) شود. فضا نگهدارنده دندان با حفظ موقعیت صحیح دندان‌های مجاور، از بروز این مشکلات پیشگیری می‌کند.
بهبود عملکرد جویدن
رویش صحیح دندان‌های دائمی در فضای مناسب، عملکرد صحیح جویدن غذا را تضمین می‌کند. استفاده از فضا نگهدارنده دندان برای کودکان با حفظ این فضا، به آنها کمک می‌کند تا در آینده به راحتی و به طور موثر غذا را بجود و از مشکلات گوارشی ناشی از خوب نجویدن غذا جلوگیری کند.
بهبود تکلم
دندان‌ها نقش مهمی در تلفظ صحیح برخی حروف و صداها دارند. از دست دادن زودهنگام دندان‌های شیری، به خصوص در ناحیه جلویی دهان، می‌تواند بر تکلم کودک تاثیر منفی بگذارد. فضا نگهدارنده دندان با حفظ ساختار دهان و فضای مناسب برای رویش دندان‌های دائمی، به بهبود و حفظ تکلم صحیح کودک کمک می‌کند.
افزایش اعتماد به نفس و بهبود ظاهر لبخند
با پیشگیری از نامرتبی دندان‌ها، فضا نگهدارنده دندان به حفظ زیبایی لبخند کودک در آینده کمک می‌کند. داشتن دندان‌های مرتب و سالم نقش مهمی در افزایش اعتماد به نفس و بهبود تعاملات اجتماعی کودکان دارد.
جلوگیری از نهفتگی دندان‌های دائمی
زمانی که فضای کافی برای رویش دندان دائمی وجود نداشته باشد، این دندان ممکن است به صورت نهفته در استخوان فک باقی بماند. فضا نگهدارنده دندان با حفظ فضا، احتمال نهفتگی دندان‌های دائمی را به حداقل می‌رساند و از نیاز به جراحی برای بیرون آوردن آنها جلوگیری می‌کند.
کاهش احتمال آسیب به دندان‌های مجاور
حرکت دندان‌ها به سمت فضای خالی می‌تواند به دندان‌های مجاور فشار وارد کرده و در بلندمدت باعث آسیب به آنها شود. فضا نگهدارنده دندان با ثابت نگه داشتن دندان‌های مجاور، از این آسیب‌ها پیشگیری می‌کند.
یک راهکار پیشگیرانه مقرون به صرفه
در مقایسه با هزینه‌های احتمالی درمان‌های ارتودنسی پیچیده در آینده، استفاده از فضا نگهدارنده دندان برای کودکان یک راهکار پیشگیرانه نسبتاً مقرون به صرفه است که می‌تواند از صرف هزینه‌های بسیار بیشتر در آینده جلوگیری کند.
انواع فضانگهدارنده های دندان کدامند؟
فضانگهدارنده دندان بر اساس جنس، نحوه اتصال و محل قرارگیری در دهان به انواع مختلفی تقسیم می‌شود. دندانپزشک با توجه به سن کودک، نوع دندان از دست رفته، وضعیت دندان‌های مجاور و سایر عوامل، مناسب‌ترین نوع فضانگهدارنده را انتخاب خواهد کرد. برخی از رایج‌ترین انواع فضانگهدارنده های دندان عبارتند از:
فضانگهدارنده یک طرفه ثابت (Unilateral Space Maintainer)
این فضانگهدارنده معمولاً از یک حلقه فلزی (باند) تشکیل شده که دور دندان مجاور قرار می‌گیرد و یک بازوی فلزی (لوپ) به آن متصل است که فضای خالی دندان کشیده شده را حفظ می‌کند. این نوع فضانگهدارنده برای حفظ فضای یک دندان از دست رفته در یک طرف فک استفاده می‌شود.
فضانگهدارنده دو طرفه ثابت (Bilateral Space Maintainer)
این نوع برای حفظ فضای چند دندان از دست رفته در یک فک یا برای حفظ فضای دندان‌های عقبی استفاده می‌شود. معمولاً شامل یک باند در دندان‌های انتهایی و یک سیم فلزی است که در طول قوس دندانی کشیده شده و از حرکت دندان‌ها به سمت فضای خالی جلوگیری می‌کند.
فضانگهدارنده متحرک (Removable Space Maintainer)
این فضانگهدارنده شبیه به پلاک های ارتودنسی متحرک است و از یک پایه پلاستیکی و سیم‌های فلزی تشکیل شده است. کودک می‌تواند آن را برای تمیز کردن از دهان خارج کند. فضانگهدارنده‌های متحرک معمولاً برای حفظ فضای چند دندان از دست رفته یا زمانی که دندان‌های مجاور هنوز در حال رویش هستند، استفاده می‌شوند. با این حال، همکاری کودک در استفاده منظم از آن بسیار مهم است.
فضانگهدارنده لینگوال آرچ (Lingual Arch)
فضانگهدارنده ثابت برای حفظ فضای دندان‌های آسیاب کوچک پایین (مولرهای اول دائمی) قبل از رویش دندان‌های پیشین دائمی استفاده می‌شود. یک سیم فلزی در سطح داخلی دندان‌های پایین قرار گرفته و به دو باند متصل به دندان‌های آسیاب بزرگ دائمی متصل می‌شود.
فضانگهدارنده ترانسپالاتال آرچ (Transpalatal Arch)
همچنین فضانگهدارنده ثابت مشابه لینگوال هولدینگ آرچ است اما در فک بالا استفاده می‌شود و از سطح کام دندان‌ها عبور می‌کند.
چطور از فضانگهدارنده دندان مراقبت کنیم؟
مراقبت صحیح از فضانگهدارنده دندان برای جلوگیری از مشکلات احتمالی و اطمینان از عملکرد صحیح آن بسیار مهم است. توصیه‌های کلی برای مراقبت از فضانگهدارنده‌ها عبارتند از:
- رعایت بهداشت دهان و دندان: کودک باید به طور منظم دندان‌های خود را مسواک بزند و از نخ دندان استفاده کند، به خصوص در اطراف فضانگهدارنده. ذرات غذا می‌توانند به فضانگهدارنده گیر کرده و باعث پوسیدگی دندان‌های مجاور و التهاب لثه شوند.
- اجتناب از غذاهای چسبنده و سفت: غذاهای چسبنده مانند آدامس و تافی می‌توانند به فضانگهدارنده بچسبند و باعث آسیب دیدن آن شوند. غذاهای سفت نیز می‌توانند به فضانگهدارنده فشار وارد کرده و آن را شل کنند.
- عدم دستکاری فضانگهدارنده: کودک نباید با زبان یا انگشتان خود فضانگهدارنده را تکان دهد یا سعی در جدا کردن آن داشته باشد.
- مراجعات منظم به دندانپزشک: کودک باید به طور منظم برای معاینه و بررسی وضعیت فضانگهدارنده به دندانپزشک مراجعه کند. دندانپزشک از عملکرد صحیح فضانگهدارنده اطمینان حاصل کرده و در صورت نیاز، تنظیمات لازم را انجام خواهد داد.
از دست دادن زودهنگام دندان‌های شیری می‌تواند عواقب جدی برای سلامت دهان و دندان کودک در آینده داشته باشد. استفاده از فضانگهدارنده دندان یک راه حل ساده و موثر برای حفظ فضای مورد نیاز برای رویش صحیح دندان‌های دائمی و پیشگیری از مشکلات نامرتبی دندان‌ها و نیاز به درمان‌های ارتودنسی پیچیده است.
برای کسب اطلاعات بیشتر و تعیین وقت مشاوره، می‌توانید با کلینیک دندانپزشکی دکتر سحر زراعتکار و دکتر وحید هرندی در یزد ارتباط بگیرید. ما همواره آماده پاسخگویی به سوالات شما و ارائه بهترین خدمات دندانپزشکی به کودکان شما هستیم.
شماره تماس: ۰۳۵۳۸۴۲۰۷۷۷
آدرس: یزد،صفاییه، ملاصدرا, ساختمان سپیدار, واحد ۲۰۱
سوالات متداول فضانگهدارنده دندان: چرا پس از کشیدن دندان شیری ضروری است؟
آیا فضانگهدارنده باعث ناراحتی در کودک می‌شود؟
در روزهای اول ممکن است کودک کمی احساس ناراحتی یا فشار داشته باشد، اما پس از مدتی به آن عادت می‌کند. اگر ناراحتی ادامه داشته باشد، باید با دندانپزشک مشورت کرد.
چه سنی برای استفاده از فضانگهدارنده مناسب است؟
معمولاً بین ۳ تا ۱۲ سال، یعنی زمانی که کودک هنوز دندان‌های شیری دارد و دندان‌های دائمی در حال رویش هستند.
آیا فضانگهدارنده به رشد فک کودک کمک می‌کند؟
بله، با حفظ فضای مناسب، به رشد صحیح فک و رویش منظم دندان‌های دائمی کمک می‌کند.
چه زمانی فضانگهدارنده برداشته می‌شود؟
فضانگهدارنده معمولاً زمانی برداشته می‌شود که دندان دائمی زیرین به طور کامل رویش کرده و در جای صحیح خود قرار گرفته باشد. دندانپزشک با بررسی وضعیت رویش دندان دائمی و انجام معاینات لازم، زمان مناسب برای برداشتن فضانگهدارنده را تعیین خواهد کرد.